Mayn Shtetl

Bela Zamirin

The Disne Book of Remembrance, Page 97

Tsvey taykhn: di Dvine un a klayn taykhele Disienka ringlen arrum dos shtetl un bildn a halb-inzl. In friling, ven der tifer shney un der diker ayz tsegeyen vert forflaytst dos shtetele cimaat ingantsn un bald vert fun ir a klayn inzl. Fil hayzer bahaltn zikh untern vaser. Da shtekt aroys a koymen: dort krikht aroys a zayt fun a dakh, da vider kukt aroys a fentster, oder a halbe tir. Di niderike orter zayner hoykh fordekt mit vaser un es zet oys, vi der yam velt gekumen. Biz dos vaser falt ap, fart men arum mit shiflekh, oder poromen.

Disne iz fun der natur zeyer a zheyn shtetele. Arum un arum tsien zikh lange un gedikhte velder. Zumer-tsayt, forn zun-oyfgang, flegn zikh lazn yunge chaverah mit kerb un kerblekh in vald arayn klaybn yagdes un shvemlekh. Kumen fri in vald iz geven ayngenem, nor a bisl hat geshrokn,. Di luft iz dort kil un frish., s'atemt zikh fray. S'iz fintsterlekh fun di gedikhte boymer, vas varfn a shatn oyfn bodn. Bay yeden trat zinken ayn di fis biz halb tif in mokh. Yedes aroysgerete vart, oder geshray hilcht ap vayt un hoykh mit a tsiendikn echo: a-u, aa-u!

Ven di kerb vern ful kert zikh di chaverah fraylekh mit gezang tsurik a haym.

A dank dem fil vaser, vas dos shtetl hat, iz der bodn zeyer frukhtbar. S'zaynen da fil seder mit sheyne gerotene frucht, a sach gertner mit alerlay grinsl. Fun bayde zaytn shtat tsien zikh tsvey groyse parkn mit fil benk leng-oys dem gantsn park. Da flegt man kumen in di zumerdike avnt farbrengen, shpatsirn, opruen zikh fun der arbet, oder fun der lere. Shabat flegt der park zayn ful

p. 98

mit dervaksene un mit kindre. At dort zitst an altitshker, ongeshpart dos berdl oyf bayde hent, velkhe haltn for zikh a dikn shtekn un kukt zikh tsu vi di kinder loyfn ahin un tsurik oyf zayere rovern. Er baglayt mit zayne gut-hartzike oygn di porlekh, vas shpatsirn farbay im. Kukt zay nakh, batrakht zay un shmaykhlt in zikh arayn. Efshar klart er zikh: at, at, gar nisht lang iz es geven. Vi er iz geven jung, shpatsirt, fraylekh geven, gelakht, getantst un ... at iz di tsayt ariber.

Baym ende fun park iz geven nisht kayn groyse bine, baloykhtn mit fil-farbike lampn. Oyf der bine hat geshpilt muzik un yunge chaverah-yinglekh un meydlekh--habn getantst.

Oyfn breg, araf-tsu hat geroysht di Dvine, baym breg taykh hat men gekant zitn un ruik leyenen a bukh, oder zikh tsuhern vi dos vaser flist un klapt an di bregn.

Disna hat zikh oysgetsaykhnt mit ir sheynkayt fun der natur un oyhk mit ir lustikayt fun di chasidim. In ot dos chasidish, sheyn un fraylekh shtetele bin ikh geborn. Mayne kinder-yarn un oykh a tayl fun mayn yugnt dort farbrakht un ibergelazn. C'hab gelernt in der Yidisher folks-shul un shpeter in der poylisher gymnazie. Ikh hab lib gehat di yamim-tovim mit zayere ale minhagim, lib gehat ale chasidishe nigunim. Simchat-torah fleg ikh shteyn in shul oyfn bank mit a fon in hant un zikh tsuhern tsum gezang fun di yidishe baalei-batim baym tragn di torah arum der haylekhdiker bimah. Yeder hoybt oyf di torah un git a kush das zayerene mentele oyf der torah.

Ikh hab lib gehat dos shtetele un ale ire enderungen fun der natur. Vinter iz dos shtetele geven ingantsn vays, badekt mit a hoykhn shney. Oft mal falt an azoy hoykh sney, az men kan nisht efenen di tir aroystsugeyn in droysn. Men muz afroymen a veg tsu di hayzer, tsu di gesheftn. Di taykhn vern farfroyrn mit a dikn, shtarkn ayz. Di kinder, angetan varem, glitshn zikh oyf dem far-froyrenem taykh. Oyf zayere shliter loyfn zay arap dem bergl biz zay khatshen zikh arayn in a kupa shney. Yunge chaverah oyf konkes loyfn arap shnel biz zay vern farshvundn. Fun dervaytn hert zik a geshray un a gelekhter fun di glitshers. Da un dort makht di yungvarg shey-mentshn: katshen tsusamen groyse shey-koyln, shteln zay tsusamen un farputsn zay mit koyln un shtekns. Iberhoypt iz fraylekh bay di shul-kinder. Di shiler habn bashlosn milchmah haltn tsvishn anander. Shney-koyln loyfn shel oyf links un rekhts. Ale kep zenen vays fun di tsuzetste shey-koyln. Di koyln hern nist oyf tsu loyfn biz di kinder vern gut farmatert un makhn shalom tvishn zikh.

Di vinterdike nekht zenen likhtike un frostike. In eze frostiker nakht iz zeyere angenem tsu shpatsirn. Yunge chaverah zetsn zikh oftmal arayn in a groysn shlitn un lazn zikh avek vayt fun shtat ibern vaysn farfroyrenes shney. Di klingendike gleklekh oyfn haldz fun di ferd farbindn zikh mitn skripen fun di loyfndike ferds fis iber dem farfroyrenem shey.

Vunder sheyn zeen oys di vayse gasn in azelkhe vinterdike avnt in Disne. A gedikhter shney falt shtil arap fun himl, bedekt di fraylekeh, yunge chaverah in shlitn un oykh dem ferd.

Mitn ankumendikn friling kumen oykh vareme vintn. Der diker shney tsuget: der diker ayz oyf bayde taykhn tsushpalt zikh, kries hoybn zikh aroyf oyfn vaser un shvimen bislekhvayz avek, biz der taykh vert ingantsn rayn fun dem ayz. Di boymer lazn aroys knospn un hel grine bletlakh. Di gertner tsuvaksn zikh: di seder blien un filn an di luft mit a gutn un geshmakn gerukh. Di faygelekh, vas zenen antlofn funm kaltn vinter, kern zikh zurik in zayer haym un filn an di luft mit zayer fraylekhn tsheriken. Bald vert oyf gikh farboyt iber di fentster klayne nestn, fun velkhe s'kukn aroys klayne faygelekh. Fri, fri tragt zikh fun der

p. 99

vaytns di klingndike shtime funm nakhtigal. At hert zikh das monotone truben fun dem fastukh, velkher kleybt tsusamen di ki fun shtetl un traybt zikh zay avek oyfn groysn, braytn feld, vas iz bevaksn mit gedikhtn graz. Oyf dem graz pashen zikh di ki a gantsn tag un in avnt kumen zay tsu zayere baalei-batim zate, angegesene un fete.

A hoykhe, grine brik iber dem klayn taykhele Disienka farbindt bayde tayln: di gresere shtat mit der klenerer tayl shtetl "[Za]Disienke". Zumer vert dos taykhele klayn un flakh. Dos tsarte, durkhzikhtike vaser glitsht zikh iber di klayne, glate shtayndlekh un dos taykhele shlenglt zikh avek vayt mit a shtiln brumen.

In di hayse zumer-tag kumen alte un yunge zikh badn un dem klayn taykhele filt zikh an ful mit lebn. In may, ven di file bezboymer tsublien zikh, filn zikh an di luft mit a geshmakn un shtarkn riakh biz tsum farshikhurn, vi men halt zikh zngetrunken mit a shtarkn vayn.

Nisht nor sheyn iz dos shtetle fun der natur, zi iz oykh gebentsht mit a sheyner yugnt. Men hat gut gelernt, gearbet, gehandlt, geshpilt in orkester un geshpilt teater, als libhaber.

Tsvey mal a vokh flegn zikh tusamen farn fun di arumike derfer fil kristn, velkhe felgn brengen oyfn mark farkoyfn zayer s'churah. Di mark zenen geven groyse. Men hat gekant koyfn alts, vas gar a moyl ken aroysredn.

At azoy hat oysgezen mayn geburt-shtetle Disne.

Shtetle mayns,
Shtetle fayns,
Vi shtark lib habn dir
Un badoyern dir,
Farshteyt nor der,
Ver s'hat dir frier gekent
In dayn fulre prakht un dayn sheynkayt
Un shpeter dikh farloyrn!

Nayn, ikh ken nisht muchal zayn di ale merder, velkhe habn farnikhtet, derhrget mayne tayere, libe eltern, bridr, shvester un kinder un tsushtert dos gantse lebn un dos shtetele Disne.

--

^